شیوا فرهمند راد
پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغینی ایستهین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجیلار، قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمیمیزله و سسیمیزله سؤز آزادلیغینی و سؤز آزادلیغینی ایستهین انسانلاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغینی بوتون یئر اوزونده ایستهیک.
پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغینی ایستهین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجیلار، قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمیمیزله و سسیمیزله سؤز آزادلیغینی و سؤز آزادلیغینی ایستهین انسانلاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغینی بوتون یئر اوزونده ایستهیک.
Şiva Fərəhməndrad
Qələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?
PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.
Qələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?
PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.
انجمن قلم چیست، و چه نیست؟
پن همهی انسانهای خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری میخواند. پن میگوید: خواهران، برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلمهایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی انسانیهایی که آزادی بیان میخواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی بخواهیم.
قلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟
دونیا قلم انجومنینین منشوروندا، و ائلهجه ده سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنینین منشوروندا، بئله یازیلیب:
«پن عضولری هر زامان میلتلر آراسیندا خوش نیت و قارشیلیقلی حؤرمت نامینه بوتون تأثیر گوجلریندن استفاده ائتمهلیدیرلر: اؤزلرینی ایرقچیلیگی، صینفی و میللی دوشمنچیلیکلری محو ائتمک اوچون اللریندن گلنی ائتمهگه و تک بیر اینسانلیغین یاشادیغی تک بیر دونیا ایدهآلینی یوکسلتمهگه حصر ائتمهلی دیرلر.
پن عضولری ممکون اولاندا اؤز اؤلکهلرینده، توپلوموندا، و بوتون دونیادا وار جدیتلری ایله افاده (بیان) آزادلیغینینین بوغولماسینین قارشیسیندا دایانمالیدیرلار.»
آمما پن افاده (بیان) آزادلیغینی بیر آز باشقا جور تعریفلهییر: هامی اؤز سسینی (یازیلی، یا شیفاهی) دیللرآراسی و کولتورلر آراسی ائشیتدیرمکده؛ تحصیل آلماقدا؛ هر بیر دیلده اوخوماقدا و یازماقدا آزاد اولمالیدیرلار. پن اؤز فعالیتلری ایله بو ایدهآللاری یاییر.
پن-ین تعریفی "یازیچی"دان و اؤز فعالیتلری ایله قورودوغو و حمایت ائتدیگی آداملاردان دا، چوخ گئنیش بیر تعریف دیر. بو تعریف هر بیر شکلده سؤز ایله ایشلهین انسانلاری شامیل اولور. پن نوول یازانلاری، شاعیرلری، ژورنالیستلری، دانشگاه عالملرینی (آکادمیکلری)، ناشیرلری، مترجملری، بلوق یازانلاری، بیوقرافی یازانلاری، صحنه اثرلری یازانلاری، و سایرهنی، باشقا سؤزله بوتون او آداملاری کی یازیلی یا شیفاهی سؤزله مشغول اولورلار، اؤزونده یئرلشدیریر. دئمک، هئچ بیر یازیلی اثری اولمایان رادیو یا تلویزیون ژورنالیستی ده بو تعریفده یئرلشیر، پن اونلارین دا آزادلیغیندان مدافعه ائدیر، و اونلار دا پنده عضو اولا بیلرلر.
پن ناشیر دئیل و عضولر ایله ناشیرلر آراسیندا واسطه اولا بیلمز. آمما پن-ین اؤز سایتی و بولتنی وار و اویغون ماتریاللاری اورادا نشر ائده بیلر.
پن خیریه انجومنی دئیل آمما چتینلیگه دوشن، سانسور اولونان، و زیندانا دوشن سؤز ایشچیلرینین اؤزلرینه و عائلهلرینه مالی یاردیم یئتیره بیلر.
پن-ین هئچ بیر اقتصادی فعالیتی یوخدور و بوتون گلیری عضولرین عضولوک حاققیندان و مالی یاردیملاردان عبارتدیر. پن معین شرایطده معین مقصدلر اوچون پول ییغما کامپانیاسی کئچیره بیلر.
یوخاریداکی سؤزلرین هامیسی دونیا قلم انجومنینین سایتیندان، بورادان، و بورادان گؤتورولموشدور، و اونلاردان بیر سیرا نتیجهلر الده ائدیلیر:
پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغینی ایستهین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجیلار، قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمیمیزله و سسیمیزله سؤز آزادلیغینی و سؤز آزادلیغینی ایستهین انسانلاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغینی بوتون یئر اوزونده ایستهیک. آمما پن داوطلب آداملارین ییغینجاغیدیر. هئچ کیمی گوجله چکیب پنه گتیرمزلر و هئچ کیمی ده گوجله پنده ساخلامازلار.
انجومنلر وار کی عضولرینه مالی و سایره امتیازلار وئرر. مثلاً اعلام ائدرلر کی عضولر فیلان سفره یاری قیمته گئده بیلرلر. آمما پن ییغدیغی پوللاری سؤز آزادلیغی دؤیوشونده ایشلهدیر؛ چتینلیگه دوشموش آزادلیق دؤیوشچولرینه کؤمک ائدیر؛ پول چاتسا سؤز آزادلیغی دؤیوشچولرینه، دگرلی اثرلر یارادان آداملارا جایزه وئریر.
پنه گلن دئیر: "باجیلار، قارداشلار، من ده ایستیرم بو سنگرده سیزه قوشولام و سؤز آزادلیغی ایستهیم. بیلیرم، سیزین بو ایشده، چتینلیگه دوشموش یازیچیلارا یاردیم یئتیرمکده، بو یاندا و او یاندا ادبی آخشاملار قویماقدا، سایتی دولاندیرماقدا، بولتن چیخارتماقدا، هم مالی و هم انسانی کؤمگه احتیاجینیز وار. بویورون، بو منیم عضولوک حاققیم، و ایشلرده ده الیمدن گلنی کؤمک ائدهجهگم."
پن پول قازانماق یئری کی هئچ، آد قازانماق یئری ده دئیل. مترقی مدنیتلرده هئچ ائشیتمهریک بیری دئیه "اهیه! من بتر آدامام ها! گؤرون، پن ده منی عضولوگه گؤتوروب!" عکسینه، پن اولان آدین خرجلهمک یئری دیر. دئیهرلر فیلان یئرین پنی چوخ گوجلودور، چونکو فیلان آدلی – سانلی آداملار اوندا عضودورلر.
پنین مفتیشلیک امکاناتی و قضاوت اورقانی یوخدور. پن-ین عضولوک ایستهین آداملارین اطرافیندا مفتیشلیک و قضاوت حاققی دا یوخدور. پن-ین هئچ حاققی یوخدور "ارشاد" رولونو اوینایا، عضولری نصیحت ائده، "بو ایشی گؤر، او ایشی گؤرمه" – دئیه، عضولرین شخصی و خصوصی یاشاییشینا اؤزونو قاتا، یا عضولرین اجتماعی داورانیشینی یوخلایا. هئچ کیم پنه بئله بیر اجازه وئرمیر.
پن اوشاق باغچاسی (مهد کودک) ده دئیل کی عضولر بیر – بیریندن شکایتی اولاندا اونو پنین دولاندیریجی اورقانینا آپارالار.
پنه گلن دئمهز: "پاه! بس نئیه او فیلانکس ده بو سنگرده آزادلیق ایستهییر؟ او بورادا اولسا، من داها بو سنگرده سؤز آزادلیغی ایستهیه بیلمهرم!"؛ یا "او فیلانکس هئچ کتاب یازماییب. او سؤز آزادلیغی اوغروندا دؤیوشه بیلمز!"؛ یا "بو آدام باشقا بیر دیلده یازیر، بس منیم دیلیمین آزادلیغی اوغروندا چالیشا بیلمز!"؛ یا "اونون بیر زامان فیلان دونیا گؤروشو وار ایدی، او ایندی داها آزادلیق ایستهیه بیلمز!"
بونلار هامیسی چوخ گولونج سؤزلردیرلر. بونا اوخشار سؤزلری دئین آدام اصلینده بیر سؤز دئیر: "من بو آداملرین آزادلیغینی ایستهمیرم!" و آیدیندیر کی بئله بیر آدامین پن کیمی اؤزو آزادلیق ایستهین بیر انجومنده یئری یوخدور. پنه گلن، عکسینه، اؤز مخالفینی انجومنده گؤرنده سئوینر: "باخ! من هئچ سئومهدیگیم آدام دا بو قراره گلیب کی سؤز آزادلیغی اوغروندا چالیشسین! نه باخشی!"
پن دونیا گؤروشو و دونیا باخیمی بیرلیگی یئری دئیل. پنده مسلمان دا، مسیحی ده، یهودی ده، مارکسیست ده، دینسیز ده، ایستر سرمایهدار، ایستر دیلنچی، بیر یئرده ییغیلیب سؤز آزادلیغی اوغروندا چالیشا بیلرلر. پن عضولرین بیر – بیری ایله دوشمنلیک یئری یوخ، بیر – بیرینین سؤز آزادلیغینین قورماغی یئریدیر.
انجومندن قیراقدا قوی هر کیم ایستهییر بیر – بیرینی وورسون، قیرسین، شیل – کوت ائلهسین، آمما انجومنین قاپیسیندان کئچنده هامی سیلاحینی قویوب کئچر. بورادا هامیمیز دوستوق، چونکی بورادا هامیمیز بیر هدفه دوغرو چالیشیریق، و او دا سؤز آزادلیغی دیر – هامینین سؤز آزادلیغی: سنین ده دانیشماغا، یازماغا و اوخوماغا آزادلیغین اولسون، منیم ده. سن سوسسان، سنین سؤزون کسیلسه، تک قالار منیم سسیم. بس کیم ائشیتسین، سیناسین منیم سؤزومو؟ یادیمیزدا اولسون کی دئمیشلر: «من سنین سؤزونه اینانمیرام، آمما جانیمی وئرهرم کی سن سؤزونو دئیه بیلهسن.»
پن سیاسی بیر تشکیلات دئیل و لنینیست "سانترالیسم – دئموکراتیک" تشکیلات اصولو پنده یئریمز. بعضاً بیزه "ایدئولوژیک" قروپ اولماق تهمتی وورورلار، آمما ائله همان آداملار بیزدن ایستهییرلر کی بو و یا او عضوون داورانیشینا گؤز قویوب قضاوت ائدک. بونلار اونودورلار کی بئلهلیکله بیزدن ایستهییرلر کی استالین زمانینین سانسورچوسو ژدانوفون ترورونو پنده یئریدک.
دونیا پنینین بیر نئچه میللی – جغرافیایی یا ائتنیک – جغرافیایی بؤلوملری وار. پن-ین سایتیندا او جملهدن بونلاری گؤرمک اولور: بلژیکین هلند-دیللیلری، کاتالانلار، کبکلیلر، کوردلر، سانمیگللر، اسکوتلاندلیلار، سوئیسن فرانسهدیللیلری، سوئیسین آلماندیللیلری، تایوانلیلار، تبتلیلر، و اویغورلار. بونلاردا بیزیم انجمن کیمی اؤز آنا دیلینی و ادبیاتینی قوروماغا چالیشیرلار. بونا باخمایاراق پن اصلینده میللی بیر پارتیا دا دئیل.
هر بیریمیز یاشادیغیمیز اؤلکهنین پن-ینده عضولوک ایستهسک، ملیتیمیزین و دیلیمزین اونلارا هئچ اهمیتی یوخدور. پن انسانلارا، میلتلره، ائتنیک قروپلارا، دیللره نفرت بسلهمک یئری یوخ، عشق و دوستلوق بسلهمک یئری دیر. فارسا، کورده، روسا، عربه، ارمنیه میلت کیمی، ائتنیک قروپ کیمی، یا اونلارین دیللرینه نفرت دویان آدامین یئری بیزیم انجومنی دئیل. بو ملیتلردن گلیب بیزه دئیهن اولسا کی "من ایستیرم سیزین سنگرده دؤیوشم"، بیزیم یوخ دئمهگه حاققیمیز یوخدور.
پن دیلچیلیک آکادمیاسی دئیل. پنین عضولری قوی دیلچیلیک و یازی قایدالاری اطرافیندا علمی تحقیقات سورسونلر، یازسینلار، بحث ائلهسینلر. چوخ گؤزل. آمما پن بیر اورقان یا مرجع کیمی یازی قایدالاری، یا دیل قایدالاری چیخاریب عضولردن اونلاری ایشلتمک ایستهیه بیلمز. پنده دیل محدودیتی یاراتماق اولماز. پن هئچ کیمه دئیه بیلمز هانسی دیلده یازسین یا یازماسین؛ هئچ کیمه دئیه بیلمز عرب الفباسیندا یازسین یا یازماسین، یا لاتین الفباسیندا یازسین یا یازماسین. پن بو آداملارین هر بیریسینین و تک – تکینین دیل و یازی آزادالیغینین قوروماق یئری دیر.
بیزیم انجومن باشدا اؤز آنا دیلیمیزین آزادلیقی و چتینلیگه دوشن یا زیندانا دوشن گونئی آذربایجان یازیچیلارینین و سؤز ایشچیلرینین آزادلیقلاری اوغروندا چالیشیر. آمما انجومن فارس یازیچینی دا، کورد یازیچینی دا، ارمنی یازیچینی دا، تالیش یازیچینی دا، قوزئی آذربایجانلی یازایچینی دا قورویور و اونلارین دا آزادلیغینی ایستهییر.
بیزیم انجومنین «قیرمیزی خطی" ده واردیر: بیزه "سورگونده" صفتینی تحمیل ائدن ایران ایسلام جمهوریسی دیر. موثق سندلر اوزره او رژیمه ایشلهین آداملار بیزیم انجومنده عضو اولا بیلمزلر.
پن همهی انسانهای خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری میخواند. پن میگوید: خواهران، برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلمهایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی انسانیهایی که آزادی بیان میخواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی بخواهیم.
قلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟
دونیا قلم انجومنینین منشوروندا، و ائلهجه ده سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنینین منشوروندا، بئله یازیلیب:
«پن عضولری هر زامان میلتلر آراسیندا خوش نیت و قارشیلیقلی حؤرمت نامینه بوتون تأثیر گوجلریندن استفاده ائتمهلیدیرلر: اؤزلرینی ایرقچیلیگی، صینفی و میللی دوشمنچیلیکلری محو ائتمک اوچون اللریندن گلنی ائتمهگه و تک بیر اینسانلیغین یاشادیغی تک بیر دونیا ایدهآلینی یوکسلتمهگه حصر ائتمهلی دیرلر.
پن عضولری ممکون اولاندا اؤز اؤلکهلرینده، توپلوموندا، و بوتون دونیادا وار جدیتلری ایله افاده (بیان) آزادلیغینینین بوغولماسینین قارشیسیندا دایانمالیدیرلار.»
آمما پن افاده (بیان) آزادلیغینی بیر آز باشقا جور تعریفلهییر: هامی اؤز سسینی (یازیلی، یا شیفاهی) دیللرآراسی و کولتورلر آراسی ائشیتدیرمکده؛ تحصیل آلماقدا؛ هر بیر دیلده اوخوماقدا و یازماقدا آزاد اولمالیدیرلار. پن اؤز فعالیتلری ایله بو ایدهآللاری یاییر.
پن-ین تعریفی "یازیچی"دان و اؤز فعالیتلری ایله قورودوغو و حمایت ائتدیگی آداملاردان دا، چوخ گئنیش بیر تعریف دیر. بو تعریف هر بیر شکلده سؤز ایله ایشلهین انسانلاری شامیل اولور. پن نوول یازانلاری، شاعیرلری، ژورنالیستلری، دانشگاه عالملرینی (آکادمیکلری)، ناشیرلری، مترجملری، بلوق یازانلاری، بیوقرافی یازانلاری، صحنه اثرلری یازانلاری، و سایرهنی، باشقا سؤزله بوتون او آداملاری کی یازیلی یا شیفاهی سؤزله مشغول اولورلار، اؤزونده یئرلشدیریر. دئمک، هئچ بیر یازیلی اثری اولمایان رادیو یا تلویزیون ژورنالیستی ده بو تعریفده یئرلشیر، پن اونلارین دا آزادلیغیندان مدافعه ائدیر، و اونلار دا پنده عضو اولا بیلرلر.
پن ناشیر دئیل و عضولر ایله ناشیرلر آراسیندا واسطه اولا بیلمز. آمما پن-ین اؤز سایتی و بولتنی وار و اویغون ماتریاللاری اورادا نشر ائده بیلر.
پن خیریه انجومنی دئیل آمما چتینلیگه دوشن، سانسور اولونان، و زیندانا دوشن سؤز ایشچیلرینین اؤزلرینه و عائلهلرینه مالی یاردیم یئتیره بیلر.
پن-ین هئچ بیر اقتصادی فعالیتی یوخدور و بوتون گلیری عضولرین عضولوک حاققیندان و مالی یاردیملاردان عبارتدیر. پن معین شرایطده معین مقصدلر اوچون پول ییغما کامپانیاسی کئچیره بیلر.
یوخاریداکی سؤزلرین هامیسی دونیا قلم انجومنینین سایتیندان، بورادان، و بورادان گؤتورولموشدور، و اونلاردان بیر سیرا نتیجهلر الده ائدیلیر:
پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغینی ایستهین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجیلار، قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمیمیزله و سسیمیزله سؤز آزادلیغینی و سؤز آزادلیغینی ایستهین انسانلاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغینی بوتون یئر اوزونده ایستهیک. آمما پن داوطلب آداملارین ییغینجاغیدیر. هئچ کیمی گوجله چکیب پنه گتیرمزلر و هئچ کیمی ده گوجله پنده ساخلامازلار.
انجومنلر وار کی عضولرینه مالی و سایره امتیازلار وئرر. مثلاً اعلام ائدرلر کی عضولر فیلان سفره یاری قیمته گئده بیلرلر. آمما پن ییغدیغی پوللاری سؤز آزادلیغی دؤیوشونده ایشلهدیر؛ چتینلیگه دوشموش آزادلیق دؤیوشچولرینه کؤمک ائدیر؛ پول چاتسا سؤز آزادلیغی دؤیوشچولرینه، دگرلی اثرلر یارادان آداملارا جایزه وئریر.
پنه گلن دئیر: "باجیلار، قارداشلار، من ده ایستیرم بو سنگرده سیزه قوشولام و سؤز آزادلیغی ایستهیم. بیلیرم، سیزین بو ایشده، چتینلیگه دوشموش یازیچیلارا یاردیم یئتیرمکده، بو یاندا و او یاندا ادبی آخشاملار قویماقدا، سایتی دولاندیرماقدا، بولتن چیخارتماقدا، هم مالی و هم انسانی کؤمگه احتیاجینیز وار. بویورون، بو منیم عضولوک حاققیم، و ایشلرده ده الیمدن گلنی کؤمک ائدهجهگم."
پن پول قازانماق یئری کی هئچ، آد قازانماق یئری ده دئیل. مترقی مدنیتلرده هئچ ائشیتمهریک بیری دئیه "اهیه! من بتر آدامام ها! گؤرون، پن ده منی عضولوگه گؤتوروب!" عکسینه، پن اولان آدین خرجلهمک یئری دیر. دئیهرلر فیلان یئرین پنی چوخ گوجلودور، چونکو فیلان آدلی – سانلی آداملار اوندا عضودورلر.
پنین مفتیشلیک امکاناتی و قضاوت اورقانی یوخدور. پن-ین عضولوک ایستهین آداملارین اطرافیندا مفتیشلیک و قضاوت حاققی دا یوخدور. پن-ین هئچ حاققی یوخدور "ارشاد" رولونو اوینایا، عضولری نصیحت ائده، "بو ایشی گؤر، او ایشی گؤرمه" – دئیه، عضولرین شخصی و خصوصی یاشاییشینا اؤزونو قاتا، یا عضولرین اجتماعی داورانیشینی یوخلایا. هئچ کیم پنه بئله بیر اجازه وئرمیر.
پن اوشاق باغچاسی (مهد کودک) ده دئیل کی عضولر بیر – بیریندن شکایتی اولاندا اونو پنین دولاندیریجی اورقانینا آپارالار.
پنه گلن دئمهز: "پاه! بس نئیه او فیلانکس ده بو سنگرده آزادلیق ایستهییر؟ او بورادا اولسا، من داها بو سنگرده سؤز آزادلیغی ایستهیه بیلمهرم!"؛ یا "او فیلانکس هئچ کتاب یازماییب. او سؤز آزادلیغی اوغروندا دؤیوشه بیلمز!"؛ یا "بو آدام باشقا بیر دیلده یازیر، بس منیم دیلیمین آزادلیغی اوغروندا چالیشا بیلمز!"؛ یا "اونون بیر زامان فیلان دونیا گؤروشو وار ایدی، او ایندی داها آزادلیق ایستهیه بیلمز!"
بونلار هامیسی چوخ گولونج سؤزلردیرلر. بونا اوخشار سؤزلری دئین آدام اصلینده بیر سؤز دئیر: "من بو آداملرین آزادلیغینی ایستهمیرم!" و آیدیندیر کی بئله بیر آدامین پن کیمی اؤزو آزادلیق ایستهین بیر انجومنده یئری یوخدور. پنه گلن، عکسینه، اؤز مخالفینی انجومنده گؤرنده سئوینر: "باخ! من هئچ سئومهدیگیم آدام دا بو قراره گلیب کی سؤز آزادلیغی اوغروندا چالیشسین! نه باخشی!"
پن دونیا گؤروشو و دونیا باخیمی بیرلیگی یئری دئیل. پنده مسلمان دا، مسیحی ده، یهودی ده، مارکسیست ده، دینسیز ده، ایستر سرمایهدار، ایستر دیلنچی، بیر یئرده ییغیلیب سؤز آزادلیغی اوغروندا چالیشا بیلرلر. پن عضولرین بیر – بیری ایله دوشمنلیک یئری یوخ، بیر – بیرینین سؤز آزادلیغینین قورماغی یئریدیر.
انجومندن قیراقدا قوی هر کیم ایستهییر بیر – بیرینی وورسون، قیرسین، شیل – کوت ائلهسین، آمما انجومنین قاپیسیندان کئچنده هامی سیلاحینی قویوب کئچر. بورادا هامیمیز دوستوق، چونکی بورادا هامیمیز بیر هدفه دوغرو چالیشیریق، و او دا سؤز آزادلیغی دیر – هامینین سؤز آزادلیغی: سنین ده دانیشماغا، یازماغا و اوخوماغا آزادلیغین اولسون، منیم ده. سن سوسسان، سنین سؤزون کسیلسه، تک قالار منیم سسیم. بس کیم ائشیتسین، سیناسین منیم سؤزومو؟ یادیمیزدا اولسون کی دئمیشلر: «من سنین سؤزونه اینانمیرام، آمما جانیمی وئرهرم کی سن سؤزونو دئیه بیلهسن.»
پن سیاسی بیر تشکیلات دئیل و لنینیست "سانترالیسم – دئموکراتیک" تشکیلات اصولو پنده یئریمز. بعضاً بیزه "ایدئولوژیک" قروپ اولماق تهمتی وورورلار، آمما ائله همان آداملار بیزدن ایستهییرلر کی بو و یا او عضوون داورانیشینا گؤز قویوب قضاوت ائدک. بونلار اونودورلار کی بئلهلیکله بیزدن ایستهییرلر کی استالین زمانینین سانسورچوسو ژدانوفون ترورونو پنده یئریدک.
دونیا پنینین بیر نئچه میللی – جغرافیایی یا ائتنیک – جغرافیایی بؤلوملری وار. پن-ین سایتیندا او جملهدن بونلاری گؤرمک اولور: بلژیکین هلند-دیللیلری، کاتالانلار، کبکلیلر، کوردلر، سانمیگللر، اسکوتلاندلیلار، سوئیسن فرانسهدیللیلری، سوئیسین آلماندیللیلری، تایوانلیلار، تبتلیلر، و اویغورلار. بونلاردا بیزیم انجمن کیمی اؤز آنا دیلینی و ادبیاتینی قوروماغا چالیشیرلار. بونا باخمایاراق پن اصلینده میللی بیر پارتیا دا دئیل.
هر بیریمیز یاشادیغیمیز اؤلکهنین پن-ینده عضولوک ایستهسک، ملیتیمیزین و دیلیمزین اونلارا هئچ اهمیتی یوخدور. پن انسانلارا، میلتلره، ائتنیک قروپلارا، دیللره نفرت بسلهمک یئری یوخ، عشق و دوستلوق بسلهمک یئری دیر. فارسا، کورده، روسا، عربه، ارمنیه میلت کیمی، ائتنیک قروپ کیمی، یا اونلارین دیللرینه نفرت دویان آدامین یئری بیزیم انجومنی دئیل. بو ملیتلردن گلیب بیزه دئیهن اولسا کی "من ایستیرم سیزین سنگرده دؤیوشم"، بیزیم یوخ دئمهگه حاققیمیز یوخدور.
پن دیلچیلیک آکادمیاسی دئیل. پنین عضولری قوی دیلچیلیک و یازی قایدالاری اطرافیندا علمی تحقیقات سورسونلر، یازسینلار، بحث ائلهسینلر. چوخ گؤزل. آمما پن بیر اورقان یا مرجع کیمی یازی قایدالاری، یا دیل قایدالاری چیخاریب عضولردن اونلاری ایشلتمک ایستهیه بیلمز. پنده دیل محدودیتی یاراتماق اولماز. پن هئچ کیمه دئیه بیلمز هانسی دیلده یازسین یا یازماسین؛ هئچ کیمه دئیه بیلمز عرب الفباسیندا یازسین یا یازماسین، یا لاتین الفباسیندا یازسین یا یازماسین. پن بو آداملارین هر بیریسینین و تک – تکینین دیل و یازی آزادالیغینین قوروماق یئری دیر.
بیزیم انجومن باشدا اؤز آنا دیلیمیزین آزادلیقی و چتینلیگه دوشن یا زیندانا دوشن گونئی آذربایجان یازیچیلارینین و سؤز ایشچیلرینین آزادلیقلاری اوغروندا چالیشیر. آمما انجومن فارس یازیچینی دا، کورد یازیچینی دا، ارمنی یازیچینی دا، تالیش یازیچینی دا، قوزئی آذربایجانلی یازایچینی دا قورویور و اونلارین دا آزادلیغینی ایستهییر.
بیزیم انجومنین «قیرمیزی خطی" ده واردیر: بیزه "سورگونده" صفتینی تحمیل ائدن ایران ایسلام جمهوریسی دیر. موثق سندلر اوزره او رژیمه ایشلهین آداملار بیزیم انجومنده عضو اولا بیلمزلر.
Qələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?
Dünya Qələm Əncüməninin (PEN) mənşurunda, və eləcə də Sürgündə Güney Azərbaijan (İran) Qələm Əncüməninin mənşurunda, belə yazılıb:
"PEN üzvləri hər zaman millətlər arasında xoş niyyət və qarşılıqlı hörmət naminə bütün təsir güclərindən istifadə etməlidirlər: özlərini irqçiliyi, sinfi və milli düşmənçilikləri məhv etmək üçün əllərindən gələni etməyə və tək bir insanlığın yaşadığı tək bir dünya idealını yüksəltməyə həsr etməlidirlər.
PEN üzvləri mümkün olanda öz ölkələrində, toplumlarında, və bütün dünyada var ciddiyyətləri ilə ifadə (bəyan) azadlığının boğulmasının qarsında dayanmalıdırlar."
Amma PEN ifadə (bəyan) azadlığını bir az başqa cür tərifləyir: Hamı öz səsini (yazılı ya şifahi) dillər arası və kültürlər arası eşitdirməkdə; təhsil almaqda; hər bir dildə oxumaqda və yazmaqda azad olmalıdırlar. PEN öz fəaliyyətləri ilə bu idalları yayır.
PEN-in tərifi "yazıçı"dan və öz fəaliyyətləri ilə qoruduğu və himayət etdiyi adamlardan da, çox geniş bir tərifdir. Bu tərif hər bir şəkldə söz ilə işləyən insanları şamil olur. PEN novel-yazanları, şairləri, jurnalistləri, üniversitə alimilərini (akademikləri), naşirləri, mütərcimləri, bloq-yazanları, bioqrafi yazanları, səhnə asəri yazanları, və sairəni, başqa sözlə bütün o adamları ki yazılı ya şifahi sözlə məşqul olurlar, özündə yerləşdirir. Demək, heç bir yazılı əsəri olmayan radio ya televizion jurnalisti də bu tərifdə yerləşir və PEN onların da azadlığından müdafiə edir və onlar da PENdə üzv ola bilərlər.
PEN naşir deil və üzvlər ilə naşirlər arasında vasitə ola bilməz. Amma PENin öz saytı və bülleteni var və uyğun materiallrı orada nəşr edə bilər.
PEN xeyriyyə əncüməni deyil amma çətinliyə düşən, sansor olunan, və zindana düşən söz işçilərinin özlərinə və ailələrinə mali yardım yetirə bilər.
PENin hec bir iqtisadi fəaliyyəti yoxdur və butun gəliri üzvlərin üzvlük haqqından və mali yardımlardan ibarətdir. PEN müəyyən şərayitdə müəyyən məqsədlər üçün pul yığma kampaniyası keçirə bilər.
Yuxarıdakı sözlərin hamısı Dünya Qələm Əncüməninin saytından, buradan, və buadan götürülmüşdür, və onlardan bir sıra nəticələr əldə edilir:
PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək. Amma PEN davtələb adamların yığıncağıdır. Heç kimi güclə çəkib PENə gətirməzlər və heç kimi də güclə PENdə saxlamazlar.
Əncümənlər var ki üzvlərinə mali və sayirə imtiyazlar verər. Məsələn elam edərlər ki üzvlər filan səfərə yarı qiymətə gedə bilərlər. Amma PEN yığdığı pulları söz azadlığı döyüşündə işlədir, çətinliyə düşmüş azadlıq döyüşçülərinə kömək edir, pul çatsa söz azadlığı döyüşçülərinə, dəyərli əsərlər yaradan adamlara cayizə verir.
PENə gələn deyər: "bacılar, qardaşlar, mən də istirəm bu səngərdə sizə qoşulam və söz azadləğı istəyəm. Bilirəm, sizin bu işdə, çətinliyə düşmüş yazıçılara yardım yetirməkdə, bu yanda və o yanda ədəbi axşamlar qoymaqda, saytı dolandırmaqda, bültən çıxartmaqda həm mali və həm insanı köməyə ehtiyacınız var. Buyurun, bu mənim üzvlük haqqım, və işlərdə də əlimdən gələni kömək edəcəyəm."
PEN pul qazanmaq yeri ki heç, ad qazanmaq yeri də deyil. Mütərəqqi mədəniyyətlərdə heç eşitmərik biri deyə "Əyə! Mən bətər adamam ha! Görün, PEN də məni üzvlüyə götürüb!" Əksinə PEN olan adın xərcləmək yeridir. Deyərlər filan yerin PENi çox güclüdür, çünki filan adlı – sanlı adamlar onda üzvdürlər.
PENin müfəttişlik imkanatı və qəzavət orqanı yoxdur. PENin üzvlük istəyən adamların ətrafında müfəttişlik və qəzavət haqqı da yoxdur. PENin heç haqqı yoxdur "irşad" rolunu oynaya, üzvləri nəsihət edə, "bu işi gör, o işi görmə" deyə, üzvlərin şəxsi və xüsusi yaşayışına özünü qata, və üzvlərin ictimai davranışını yoxlaya. Heç kim PENə belə bir icazə vermir.
PEN uşaq bağçası (məhdi kudək) də deyil ki üzvlər bir-birindən şikayəti olanda onu PENin dolandırıcı orqanına aparalar.
PENə gələn deməz: "pah! Bəs niyə o filankəs də bu səngərdə azadlıq istəyir? O burada olsa, mən daha bu səngərdə söz azadlığı istəyə bilmərəm!"; ya "o filankəs heç kitab yazmayıb. O söz azadlığı uğrunda döyüşə bilməz!"; ya "bu adam başqa bir dildə yazır, bəs mənim dilimin azadlığı uğrunda çalışa bilməz!"; ya "onun bir zaman filan dünya görüşü var idi, o indi daha azadlıq istəyə bilməz!"
Bunlar hamısı çox gülünc sözlərdir. Buna oxşar sözləri deyən adam əslində bir söz deyir: "Mən bu adamların azadlığını istəmirəm!" və aydındır ki belə bir adamın PEN kimi özü azadlıq istəyən bir əncüməndə yeri yoxdur. PENə gələn, əksinə, öz müxalifini əncüməndə görəndə sevinər: "bax! Mən heç sevmədiyim adam da bu qərara gəlib ki söz azadlığı uğrunda çalışsın! Nə yaxşı!"
PEN dünya görüşü və dünya baxımı birliyi yeri deyil. PENdə müsəlman da, məsihi də, yəhudi də, marksist də, dinsiz də, istər sərmayadar, istər dilənçi, bir yerdə yığılıb söz azadlığı uğrunda çalışa bilərlər. PEN üzvlərin bir-biri ilə döyüşmək yeri yox, bir-birinin söz azadləğının qorumağı yridir.
Əncüməndən qıraqda qoy hər kim istəyir bir-birini vursun, qırsın, şil-küt eləsin amma əncümənin qapısından keçəndə hamı silahını qoyub keçər. Burada hamımız dostuq, çünki burada hamımız bir hədəfə doğru çalışırıq, və o da söz azadlığıdır – hamının söz azadlığı: sənin də danışmağa, yazmağa və oxumağa azadlığın oısun, mənim də. Sən sussan, sənin sözün kəsilsə, tək qalar mənim səsim. Bəs kim eşitsın, sınasın mənim sözümü? Yadımızda olsun ki demişlər: "Mən sənin sözünə inanmıram amma canımı verərəm ki sən sözünü deyə biləsən."
PEN siyasi bir təşkilat deyil və Leninist "santralism-demoktratik" təşkilat üsulu PENdə yeriməz. Bəzən bizə "ideolojik" qrup olmaq töhməti vururlar, amma elə həman adamlar bizdən istəyirlər ki bu və ya o üzvün davranışına göz qoyub qəzavət edək. Bunlar unudurlar ki beləliklə bizdən istəyirlər ki Stalin zamanının sansorçusu Jdanofun terrorunu PENdə yeridək.
Dünya PENin bir neçə milli-coğrafiyayi ya etnik-coğrafiyayi bölümləri var. PENin saytında o cümlədən bunları görmək olur: Beljikin Hülənd-dilliləri; Katalanlar; Kürdlər; Kebeklər; San Miguellilər; Skotlandlılar; İsvçrənin fəransədilliləri; İsveçrənin almandilliləri; Tayvanlılar; Təbbətlilər; və Uyğurlar. Bunlar da bizim Əncümən kimi öz ana dilini və ədəbiyyatını qorumağa çalışırlar. Buna baxmayaraq PEN əslində milli bir partiya da deyil.
Hər birimiz yaşadığımız ölkələrin PENində üzvlük istəsək, milliyətimizin və dilimizin onlara heç əhəmmiyyəti yoxdur. PEN insanlara, millətlərə, etnik qruplara, dillərə nifrət bəsləmək yeri yox, eşq və dostluq bəsləmək yeridir. Farsa, kurdə, rusa, ərəbə, erməniyə millət kimi, etnik qrup kimi, ya onların dillərinə nifrət duyan adamın yeri bizim qələm əncüməni deyil. Bu milliyyətlərdən gəlib bizə deyən olsa ki "mən istirəm sizin səngərdə döyüşəm", bizim yox deməyə haqqımız yoxdur.
PEN dilçilik akademiyası deyil. PENin üzvləri qoy dilçilik və yazı qaydaları ətrafında elmi təqiqat sürsünlər, yazsınlar, bəhs eləsinlər. Çox gözəl. Amma PEN bir orqan ya mərcə kimi yazı qaydaları, ya dil qaydaları çixarıb üzvlərdən onları işlətmək istəyə bilməz. PENdə dil məhdudiyyəti yaratmaq olmaz. PEN heç kimə deyə bilməz hansı dildə yazsın ya yazmasın; heç kimə deyə bilməz ərəb əlifbasında yazsın ya yazmasın, ya latin əlifbasında yazsın ya yazmasın. PEN bu adamların hər birisinin və tək-təkinin dil azadlığlarının qorumaq yeridir.
Bizim Əncümən başda öz ana dilimizin azadlığı və çətinliyə düşən ya zindana düşən Güney Azərbaycan yazıçılarının və söz işçilərinin azadlığı uğrunda çalışır. Amma Əncümən fars yazıçını da, kürd yazıçını da, erməni yazıçını da, talış yazıçını da, Quzey Azərbaycanlı yazıçını da qoruyur və onların da azadlıqlarını istəyir.
Bizim Əncümənin "qırmızı xətti" də vardır: bizə "Sürgündə" sifətini təhmil edən İran İslam Cümhurisidir. Müvəssəq sənədlər üzrə o rejimə işləyən adamlar bizim Əncüməndə üzv ola bilməzlər.
Dünya Qələm Əncüməninin (PEN) mənşurunda, və eləcə də Sürgündə Güney Azərbaijan (İran) Qələm Əncüməninin mənşurunda, belə yazılıb:
"PEN üzvləri hər zaman millətlər arasında xoş niyyət və qarşılıqlı hörmət naminə bütün təsir güclərindən istifadə etməlidirlər: özlərini irqçiliyi, sinfi və milli düşmənçilikləri məhv etmək üçün əllərindən gələni etməyə və tək bir insanlığın yaşadığı tək bir dünya idealını yüksəltməyə həsr etməlidirlər.
PEN üzvləri mümkün olanda öz ölkələrində, toplumlarında, və bütün dünyada var ciddiyyətləri ilə ifadə (bəyan) azadlığının boğulmasının qarsında dayanmalıdırlar."
Amma PEN ifadə (bəyan) azadlığını bir az başqa cür tərifləyir: Hamı öz səsini (yazılı ya şifahi) dillər arası və kültürlər arası eşitdirməkdə; təhsil almaqda; hər bir dildə oxumaqda və yazmaqda azad olmalıdırlar. PEN öz fəaliyyətləri ilə bu idalları yayır.
PEN-in tərifi "yazıçı"dan və öz fəaliyyətləri ilə qoruduğu və himayət etdiyi adamlardan da, çox geniş bir tərifdir. Bu tərif hər bir şəkldə söz ilə işləyən insanları şamil olur. PEN novel-yazanları, şairləri, jurnalistləri, üniversitə alimilərini (akademikləri), naşirləri, mütərcimləri, bloq-yazanları, bioqrafi yazanları, səhnə asəri yazanları, və sairəni, başqa sözlə bütün o adamları ki yazılı ya şifahi sözlə məşqul olurlar, özündə yerləşdirir. Demək, heç bir yazılı əsəri olmayan radio ya televizion jurnalisti də bu tərifdə yerləşir və PEN onların da azadlığından müdafiə edir və onlar da PENdə üzv ola bilərlər.
PEN naşir deil və üzvlər ilə naşirlər arasında vasitə ola bilməz. Amma PENin öz saytı və bülleteni var və uyğun materiallrı orada nəşr edə bilər.
PEN xeyriyyə əncüməni deyil amma çətinliyə düşən, sansor olunan, və zindana düşən söz işçilərinin özlərinə və ailələrinə mali yardım yetirə bilər.
PENin hec bir iqtisadi fəaliyyəti yoxdur və butun gəliri üzvlərin üzvlük haqqından və mali yardımlardan ibarətdir. PEN müəyyən şərayitdə müəyyən məqsədlər üçün pul yığma kampaniyası keçirə bilər.
Yuxarıdakı sözlərin hamısı Dünya Qələm Əncüməninin saytından, buradan, və buadan götürülmüşdür, və onlardan bir sıra nəticələr əldə edilir:
PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək. Amma PEN davtələb adamların yığıncağıdır. Heç kimi güclə çəkib PENə gətirməzlər və heç kimi də güclə PENdə saxlamazlar.
Əncümənlər var ki üzvlərinə mali və sayirə imtiyazlar verər. Məsələn elam edərlər ki üzvlər filan səfərə yarı qiymətə gedə bilərlər. Amma PEN yığdığı pulları söz azadlığı döyüşündə işlədir, çətinliyə düşmüş azadlıq döyüşçülərinə kömək edir, pul çatsa söz azadlığı döyüşçülərinə, dəyərli əsərlər yaradan adamlara cayizə verir.
PENə gələn deyər: "bacılar, qardaşlar, mən də istirəm bu səngərdə sizə qoşulam və söz azadləğı istəyəm. Bilirəm, sizin bu işdə, çətinliyə düşmüş yazıçılara yardım yetirməkdə, bu yanda və o yanda ədəbi axşamlar qoymaqda, saytı dolandırmaqda, bültən çıxartmaqda həm mali və həm insanı köməyə ehtiyacınız var. Buyurun, bu mənim üzvlük haqqım, və işlərdə də əlimdən gələni kömək edəcəyəm."
PEN pul qazanmaq yeri ki heç, ad qazanmaq yeri də deyil. Mütərəqqi mədəniyyətlərdə heç eşitmərik biri deyə "Əyə! Mən bətər adamam ha! Görün, PEN də məni üzvlüyə götürüb!" Əksinə PEN olan adın xərcləmək yeridir. Deyərlər filan yerin PENi çox güclüdür, çünki filan adlı – sanlı adamlar onda üzvdürlər.
PENin müfəttişlik imkanatı və qəzavət orqanı yoxdur. PENin üzvlük istəyən adamların ətrafında müfəttişlik və qəzavət haqqı da yoxdur. PENin heç haqqı yoxdur "irşad" rolunu oynaya, üzvləri nəsihət edə, "bu işi gör, o işi görmə" deyə, üzvlərin şəxsi və xüsusi yaşayışına özünü qata, və üzvlərin ictimai davranışını yoxlaya. Heç kim PENə belə bir icazə vermir.
PEN uşaq bağçası (məhdi kudək) də deyil ki üzvlər bir-birindən şikayəti olanda onu PENin dolandırıcı orqanına aparalar.
PENə gələn deməz: "pah! Bəs niyə o filankəs də bu səngərdə azadlıq istəyir? O burada olsa, mən daha bu səngərdə söz azadlığı istəyə bilmərəm!"; ya "o filankəs heç kitab yazmayıb. O söz azadlığı uğrunda döyüşə bilməz!"; ya "bu adam başqa bir dildə yazır, bəs mənim dilimin azadlığı uğrunda çalışa bilməz!"; ya "onun bir zaman filan dünya görüşü var idi, o indi daha azadlıq istəyə bilməz!"
Bunlar hamısı çox gülünc sözlərdir. Buna oxşar sözləri deyən adam əslində bir söz deyir: "Mən bu adamların azadlığını istəmirəm!" və aydındır ki belə bir adamın PEN kimi özü azadlıq istəyən bir əncüməndə yeri yoxdur. PENə gələn, əksinə, öz müxalifini əncüməndə görəndə sevinər: "bax! Mən heç sevmədiyim adam da bu qərara gəlib ki söz azadlığı uğrunda çalışsın! Nə yaxşı!"
PEN dünya görüşü və dünya baxımı birliyi yeri deyil. PENdə müsəlman da, məsihi də, yəhudi də, marksist də, dinsiz də, istər sərmayadar, istər dilənçi, bir yerdə yığılıb söz azadlığı uğrunda çalışa bilərlər. PEN üzvlərin bir-biri ilə döyüşmək yeri yox, bir-birinin söz azadləğının qorumağı yridir.
Əncüməndən qıraqda qoy hər kim istəyir bir-birini vursun, qırsın, şil-küt eləsin amma əncümənin qapısından keçəndə hamı silahını qoyub keçər. Burada hamımız dostuq, çünki burada hamımız bir hədəfə doğru çalışırıq, və o da söz azadlığıdır – hamının söz azadlığı: sənin də danışmağa, yazmağa və oxumağa azadlığın oısun, mənim də. Sən sussan, sənin sözün kəsilsə, tək qalar mənim səsim. Bəs kim eşitsın, sınasın mənim sözümü? Yadımızda olsun ki demişlər: "Mən sənin sözünə inanmıram amma canımı verərəm ki sən sözünü deyə biləsən."
PEN siyasi bir təşkilat deyil və Leninist "santralism-demoktratik" təşkilat üsulu PENdə yeriməz. Bəzən bizə "ideolojik" qrup olmaq töhməti vururlar, amma elə həman adamlar bizdən istəyirlər ki bu və ya o üzvün davranışına göz qoyub qəzavət edək. Bunlar unudurlar ki beləliklə bizdən istəyirlər ki Stalin zamanının sansorçusu Jdanofun terrorunu PENdə yeridək.
Dünya PENin bir neçə milli-coğrafiyayi ya etnik-coğrafiyayi bölümləri var. PENin saytında o cümlədən bunları görmək olur: Beljikin Hülənd-dilliləri; Katalanlar; Kürdlər; Kebeklər; San Miguellilər; Skotlandlılar; İsvçrənin fəransədilliləri; İsveçrənin almandilliləri; Tayvanlılar; Təbbətlilər; və Uyğurlar. Bunlar da bizim Əncümən kimi öz ana dilini və ədəbiyyatını qorumağa çalışırlar. Buna baxmayaraq PEN əslində milli bir partiya da deyil.
Hər birimiz yaşadığımız ölkələrin PENində üzvlük istəsək, milliyətimizin və dilimizin onlara heç əhəmmiyyəti yoxdur. PEN insanlara, millətlərə, etnik qruplara, dillərə nifrət bəsləmək yeri yox, eşq və dostluq bəsləmək yeridir. Farsa, kurdə, rusa, ərəbə, erməniyə millət kimi, etnik qrup kimi, ya onların dillərinə nifrət duyan adamın yeri bizim qələm əncüməni deyil. Bu milliyyətlərdən gəlib bizə deyən olsa ki "mən istirəm sizin səngərdə döyüşəm", bizim yox deməyə haqqımız yoxdur.
PEN dilçilik akademiyası deyil. PENin üzvləri qoy dilçilik və yazı qaydaları ətrafında elmi təqiqat sürsünlər, yazsınlar, bəhs eləsinlər. Çox gözəl. Amma PEN bir orqan ya mərcə kimi yazı qaydaları, ya dil qaydaları çixarıb üzvlərdən onları işlətmək istəyə bilməz. PENdə dil məhdudiyyəti yaratmaq olmaz. PEN heç kimə deyə bilməz hansı dildə yazsın ya yazmasın; heç kimə deyə bilməz ərəb əlifbasında yazsın ya yazmasın, ya latin əlifbasında yazsın ya yazmasın. PEN bu adamların hər birisinin və tək-təkinin dil azadlığlarının qorumaq yeridir.
Bizim Əncümən başda öz ana dilimizin azadlığı və çətinliyə düşən ya zindana düşən Güney Azərbaycan yazıçılarının və söz işçilərinin azadlığı uğrunda çalışır. Amma Əncümən fars yazıçını da, kürd yazıçını da, erməni yazıçını da, talış yazıçını da, Quzey Azərbaycanlı yazıçını da qoruyur və onların da azadlıqlarını istəyir.
Bizim Əncümənin "qırmızı xətti" də vardır: bizə "Sürgündə" sifətini təhmil edən İran İslam Cümhurisidir. Müvəssəq sənədlər üzrə o rejimə işləyən adamlar bizim Əncüməndə üzv ola bilməzlər.
انجمن قلم چیست، و چه نیست؟
در منشور انجمن قلم جهانی (پن)، که انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) نیز از آن پیروی میکند، از جمله چنین آمدهاست:
«اعضای پن باید همواره از تمامی نفوذشان در برقراری تفاهم و احترام ِ متقابل میان ِ ملتها بهره گیرند و بر این پیمان باشند كه تا توان دارند در راه ِ از میان برداشتنِ نفرت ِ نژادی، طبقاتی، و ملی بكوشند، با این باور كه بشریت یكیست و شایسته است که در جهانی مشترک و یگانه، در آرامش بهسر بَرَد.
اعضای پن بر این پیماناند كه تا جایی که ممکن است هم در كشور و جامعهای كه به آن تعلق دارند و هم در سراسر جهان، با هرگونه سركوب ِ آزادی بیان رویارویی كنند.»
اما تعریف پن از آزادی بیان کمی دیگرگونه است: همه باید در رساندن پیام خود (چه کتبی و چه شفاهی) در میان زبانهای گوناگون و فرهنگهای گوناگون؛ برای تحصیل؛ برای خواندن و نوشتن به هر زبانی، آزاد باشند. پن در راه گستردن این اندیشه تلاش میکند.
تعریف پن از "نویسنده" و از کسانی که در پشتیبانی و دفاع از آنان میکوشد نیز تعریفی بسیار گسترده است و انسانهایی را که از راههای گوناگون با بیان و کلام سروکار دارند، در بر میگیرد. این تعریف داستاننویسان، شاعران، روزنامهنگاران، دانشگاهیان، ناشران، مترجمان، وبلاگنویسان، زندگینامهنویسان، نمایشنامهنویسان، و دیگران را، و به بیانی دیگر همهی کسانی را که با کلام نوشته یا شفاهی کار میکنند، در بر میگیرد. بنابراین حتی برنامهسازان رادیو و تلویزیون نیز که هیچ اثر کتبی منتشر نکردهباشند نیز در این تعریف میگنجند و انجمن قلم از آنان نیز دفاع میکند و آنان نیز میتوانند عضو این انجمن شوند.
پن ناشر نیست و نمیتواند میان اعضای خود و ناشران واسطه شود. اما پن وبگاه و بولتن خود را دارد و مطالب مناسب را در آنها منتشر میکند.
پن انجمن خیریه نیست، اما به سخنورزانی که در مبارزه دچار مشکلاتی میشوند، سانسور میشوند، یا به زندان میافتند، و به خانوادههای آنان میتواند کمک مالی برساند.
پن هیچ فعالیت اقتصادی ندارد و همهی درآمد آن از حق عضویت اعضای آن و از راه کمکهای مالیست. پن در شرایط معینی و برای هدفهای معینی میتواند کارزار گردآوری کمک مالی بهراه اندازد.
همهی سخنان بالا از وبگاه انجمن قلم جهانی، از این و این نشانی برداشته شدهاست. از این سخنان نتیجههای زیر را میتوان گرفت:
پن همهی انسانهای خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری میخواند. پن میگوید: خواهران، برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلمهایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی انسانیهایی که آزادی بیان میخواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی بخواهیم. اما پن انجمنی از داوطلبان است. هیچ کس را نمیتوان به اجبار به پن آورد و هیچ کس را نمیتوان به ماندن در پن مجبور کرد.
انجمنهایی هستند که به اعضای خود برخی امتیازهای مالی و غیره میدهند. برای نمونه، اعلام میکنند که اعضا میتوانند به فلان سفر به نصف قیمت بروند. اما پن پولهای گردآوریشده را در نبرد برای آزادی بیان بهکار میبرد؛ به کوشندگان راه آزادی بیان که دچار مشکل میشوند کمک میکند؛ پولی اگر بماند، به کوشندگان راه آزادی بیان و به آفریننگان آثار ارزشمند جایزه میدهد.
کسی که به انجمن قلم میپیوندد، میگوید: "خواهران، برادران، من نیز میخواهم در این سنگر به شما بپیوندم و آزادی بیان بخواهم. میدانم: شما برای کمک به کسانی که در این راه به مشکلاتی دچار میشوند، برای برگزاری نشستهای ادبی در اینجا و آنجا، برای گرداندن وبگاه انجمن، برای انتشار بولتن، و غیره هم کمک مالی و هم کمک انسانی لازم دارید. بفرمایید! این حق عضویت من، و در کارها نیز هر چه از دستم برآید، دریغ نخواهم کرد."
پن جایی برای پول در آوردن که هیچ، جایی برای نامآور شدن نیز نیست. در جهان مترقی هیچ کسی نمیگوید: "آهای، من آدم خیلی مهمی هستم ها! ببینید، حتی پن هم مرا به عضویت گرفته است!" بهعکس، پن جاییست برای خرج کردن شهرتی موجود. میگویند پن فلانجا بسیار نیرومند است، زیرا فلان آدمهای بلندآوازه در آن عضواند.
پن امکانات تفتیش و کارآگاهی یا دستگاهی برای داوری ندارد. پن هیچ حقی برای تفتیش یا داوری دربارهی خواستاران عضویت نیز ندارد. پن هیچ حق ندارد نقش "ارشاد" را بازی کند، اعضا را نصیحت کند و "این کار را بکن، آن کار را نکن" بگوید، در امور شخصی و خصوصی اعضا دخالت کند، یا رفتار اجتماعی اعضا را بسنجد. هیچ کس چنین حقی به پن نمیدهد.
پن مهد کودک نیز نیست که اعضا شکایتهای از یکدیگر را پیش هیئت مدیرهی آن ببرند.
کسی که وارد پن میشود، نمیگوید: "به! چرا آن فلانی هم آمده و در این سنگر آزادی میخواهد؟ او اگر اینجا باشد، من دیگر نمیتوانم در این سنگر آزادی بیان بخواهم!"؛ یا "آن فلانی هیچ کتابی ننوشته. او نمیتواند در راه آزادی بیان مبارزه کند!"؛ یا "این شخص به زبان دیگری مینویسد، پس نمیتواند در راه آزادی زبان من تلاش کند!"؛ یا "آن شخص زمانی جهانبینی دیگری داشت. او دیگر نمیتواند آزادی بیان بخواهد!"
اینها همه سخنان خندهداریست. کسی که چنین بهانههایی میآورد، در واقع یک چیز میگوید: "من با آزادی این اشخاص مخالفم!" و روشن است که چنین کسی در پن، که خود انجمنی برای مبارزه در راه آزادیست، جایی ندارد. کسی که وارد پن میشود، بهعکس، از دیدن مخالف خود در انجمن شادمان میشود: "نگاه کن! کسی هم که من هیچ دوستش ندارم به این نتیجه رسیده که بیاید و در راه آزادی بیان مبارزه کند! چه خوب!"
پن جایی برای یگانگی جهانبینی و نگرش اعضای آن نیست. در پن مسلمان، مسیحی، یهودی، مارکسیست، و بیدین، همه، چه سرمایهدار و چه گدا، میتوانند گرد هم آیند و در راه آزادی بیان مبارزه کنند. پن نه جایی برای دشمنی اعضا با یکدیگر، که جایی برای دفاع اعضا از آزادی یکدیگر است.
بیرون از انجمن بگذار افراد هر طور میخواهند یکدیگر را بزنند، خونین و مالین و لتوپار کنند. اما هنگام عبور از دروازهی انجمن همه سلاحهایشان را میگذارند و وارد میشوند. اینجا همه با هم دوستیم، زیرا که اینجا همه در راه یک هدف میرزمیم، و آن آزادی بیان است – آزادی بیان برای همه: تو نیز آزاد باشی که بگویی، بنویسی، و بخوانی؛ من نیز. تو اگر خاموش شوی، اگر صدای تو را ببرند، تنها میماند صدای من. پس چه کسی صدای مرا بشنود و بسنجد؟ یادمان باشد که گفتهاند: «من سخن تو را باور ندارم، اما جانم را میدهم تا تو بتوانی سخنت را بگویی.»
پن سازمانی سیاسی نیست و اصول سازمان لنینیستی "سانترالیسم دموکراتیک" در پن نمیتواند جاری شود. گاه به ما تهمت میزنند که گروهی "ایدئولوژیک" هستیم، اما درست همان اشخاص از ما میخواهند که رفتار این یا آن عضو را زیر نظر بگیریم و دربارهی آنان داوری کنیم. اینان فراموش میکنند که بدینگونه از ما میخواهند که وحشت بزرگ ژدانوف، سرسانسورچی زمان استالین را در پن جاری کنیم.
انجمن قلم جهانی چند شاخهی ملی – جغرافیایی یا قومی – جغرافیایی دارد. در وبگاه پن از جمله اینها را میتوان یافت: هلندیزبانهای بلژیک، کاتالانها، کبهکیها، کردها (دو انجمن)، سانمیگلها، اسکاتلندیها، فرانسهزبانهای سوئیس، آلمانیزبانهای سوئیس، تایوانیها، تبتیها، و اویغورها. اینان نیز همانند انجمن ما برای حفظ و گسترش زبان مادری و ادبیات خود میکوشند. با اینهمه، پن در اصل یک حزب ملی نیز نیست.
هریک از ما اگر از انجمن قلم کشور محل اقامت خود تقاضای عضویت کنیم، ملیت ما و زبان ما هیچ اهمیتی برایشان ندارد. پن نه جایی برای نفرت ورزیدن از انسانها، ملتها، گروههای قومی، و زبانها، که جایی برای دوستی و عشق ورزیدن است. کسی که نسبت به فارس، کرد، روس، عرب، و ارمنی همچون ملت یا گروه قومی، یا به زبانهای آنان نفرت بورزد جایی در انجمن ما ندارد. اگر کسی از این گروهها بیاید و بگوید که میخواهد در سنگر ما بجنگد، ما حق نداریم او را برانیم.
پن فرهنگستان زبان نیست. اعضای انجمن قلم میتوانند پیرامون زبانشناسی و اصول نگارش پژوهشهای علمی انجام دهند، بنویسند، بحث کنند. چه خوب. اما پن نمیتواند به عنوان یک نهاد یا مرجع قواعد نگارش یا اصولی برای زبان صادر کند و از اعضا رعایت آنها را بخواهد. در انجمن قلم نمیتوان محدودیتهای زبانی ایجاد کرد. پن نمیتواند به کسی بگوید که به چه زبانی بنویسد یا ننویسد؛ نمیتواند به کسی بگوید که با الفبای عربی بنویسد یا ننویسد، یا با الفبای لاتین بنویسد یا ننویسد. پن جاییست برای دفاع از آزادی زبان و نگارش هر یک و تکتک افراد.
انجمن ما پیش از همه در راه آزادی زبان مادری خودمان و دفاع از حقوق نویسندگان و سخنورزان آذربایجان جنوبی (ایران) و یاری رساندن به آنان میکوشد. اما انجمن ما از حقوق و آزادیهای نویسندگان فارسیزبان، نویسندگان کرد، نویسندگان ارمنی، نویسندگان تالش، و نویسندگان جمهوری آذربایجان نیز دفاع میکند.
انجمن ما "خط قرمز" نیز دارد: کسی که صفت "در تبعید" را به انجمن ما تحمیل کرده رژیم جمهوری اسلامی ایران است. کسی که بر پایه اسناد موثق برای این رژیم کار کند، نمیتواند عضو انجمن ما شود.
در منشور انجمن قلم جهانی (پن)، که انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) نیز از آن پیروی میکند، از جمله چنین آمدهاست:
«اعضای پن باید همواره از تمامی نفوذشان در برقراری تفاهم و احترام ِ متقابل میان ِ ملتها بهره گیرند و بر این پیمان باشند كه تا توان دارند در راه ِ از میان برداشتنِ نفرت ِ نژادی، طبقاتی، و ملی بكوشند، با این باور كه بشریت یكیست و شایسته است که در جهانی مشترک و یگانه، در آرامش بهسر بَرَد.
اعضای پن بر این پیماناند كه تا جایی که ممکن است هم در كشور و جامعهای كه به آن تعلق دارند و هم در سراسر جهان، با هرگونه سركوب ِ آزادی بیان رویارویی كنند.»
اما تعریف پن از آزادی بیان کمی دیگرگونه است: همه باید در رساندن پیام خود (چه کتبی و چه شفاهی) در میان زبانهای گوناگون و فرهنگهای گوناگون؛ برای تحصیل؛ برای خواندن و نوشتن به هر زبانی، آزاد باشند. پن در راه گستردن این اندیشه تلاش میکند.
تعریف پن از "نویسنده" و از کسانی که در پشتیبانی و دفاع از آنان میکوشد نیز تعریفی بسیار گسترده است و انسانهایی را که از راههای گوناگون با بیان و کلام سروکار دارند، در بر میگیرد. این تعریف داستاننویسان، شاعران، روزنامهنگاران، دانشگاهیان، ناشران، مترجمان، وبلاگنویسان، زندگینامهنویسان، نمایشنامهنویسان، و دیگران را، و به بیانی دیگر همهی کسانی را که با کلام نوشته یا شفاهی کار میکنند، در بر میگیرد. بنابراین حتی برنامهسازان رادیو و تلویزیون نیز که هیچ اثر کتبی منتشر نکردهباشند نیز در این تعریف میگنجند و انجمن قلم از آنان نیز دفاع میکند و آنان نیز میتوانند عضو این انجمن شوند.
پن ناشر نیست و نمیتواند میان اعضای خود و ناشران واسطه شود. اما پن وبگاه و بولتن خود را دارد و مطالب مناسب را در آنها منتشر میکند.
پن انجمن خیریه نیست، اما به سخنورزانی که در مبارزه دچار مشکلاتی میشوند، سانسور میشوند، یا به زندان میافتند، و به خانوادههای آنان میتواند کمک مالی برساند.
پن هیچ فعالیت اقتصادی ندارد و همهی درآمد آن از حق عضویت اعضای آن و از راه کمکهای مالیست. پن در شرایط معینی و برای هدفهای معینی میتواند کارزار گردآوری کمک مالی بهراه اندازد.
همهی سخنان بالا از وبگاه انجمن قلم جهانی، از این و این نشانی برداشته شدهاست. از این سخنان نتیجههای زیر را میتوان گرفت:
پن همهی انسانهای خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری میخواند. پن میگوید: خواهران، برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلمهایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی انسانیهایی که آزادی بیان میخواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی بخواهیم. اما پن انجمنی از داوطلبان است. هیچ کس را نمیتوان به اجبار به پن آورد و هیچ کس را نمیتوان به ماندن در پن مجبور کرد.
انجمنهایی هستند که به اعضای خود برخی امتیازهای مالی و غیره میدهند. برای نمونه، اعلام میکنند که اعضا میتوانند به فلان سفر به نصف قیمت بروند. اما پن پولهای گردآوریشده را در نبرد برای آزادی بیان بهکار میبرد؛ به کوشندگان راه آزادی بیان که دچار مشکل میشوند کمک میکند؛ پولی اگر بماند، به کوشندگان راه آزادی بیان و به آفریننگان آثار ارزشمند جایزه میدهد.
کسی که به انجمن قلم میپیوندد، میگوید: "خواهران، برادران، من نیز میخواهم در این سنگر به شما بپیوندم و آزادی بیان بخواهم. میدانم: شما برای کمک به کسانی که در این راه به مشکلاتی دچار میشوند، برای برگزاری نشستهای ادبی در اینجا و آنجا، برای گرداندن وبگاه انجمن، برای انتشار بولتن، و غیره هم کمک مالی و هم کمک انسانی لازم دارید. بفرمایید! این حق عضویت من، و در کارها نیز هر چه از دستم برآید، دریغ نخواهم کرد."
پن جایی برای پول در آوردن که هیچ، جایی برای نامآور شدن نیز نیست. در جهان مترقی هیچ کسی نمیگوید: "آهای، من آدم خیلی مهمی هستم ها! ببینید، حتی پن هم مرا به عضویت گرفته است!" بهعکس، پن جاییست برای خرج کردن شهرتی موجود. میگویند پن فلانجا بسیار نیرومند است، زیرا فلان آدمهای بلندآوازه در آن عضواند.
پن امکانات تفتیش و کارآگاهی یا دستگاهی برای داوری ندارد. پن هیچ حقی برای تفتیش یا داوری دربارهی خواستاران عضویت نیز ندارد. پن هیچ حق ندارد نقش "ارشاد" را بازی کند، اعضا را نصیحت کند و "این کار را بکن، آن کار را نکن" بگوید، در امور شخصی و خصوصی اعضا دخالت کند، یا رفتار اجتماعی اعضا را بسنجد. هیچ کس چنین حقی به پن نمیدهد.
پن مهد کودک نیز نیست که اعضا شکایتهای از یکدیگر را پیش هیئت مدیرهی آن ببرند.
کسی که وارد پن میشود، نمیگوید: "به! چرا آن فلانی هم آمده و در این سنگر آزادی میخواهد؟ او اگر اینجا باشد، من دیگر نمیتوانم در این سنگر آزادی بیان بخواهم!"؛ یا "آن فلانی هیچ کتابی ننوشته. او نمیتواند در راه آزادی بیان مبارزه کند!"؛ یا "این شخص به زبان دیگری مینویسد، پس نمیتواند در راه آزادی زبان من تلاش کند!"؛ یا "آن شخص زمانی جهانبینی دیگری داشت. او دیگر نمیتواند آزادی بیان بخواهد!"
اینها همه سخنان خندهداریست. کسی که چنین بهانههایی میآورد، در واقع یک چیز میگوید: "من با آزادی این اشخاص مخالفم!" و روشن است که چنین کسی در پن، که خود انجمنی برای مبارزه در راه آزادیست، جایی ندارد. کسی که وارد پن میشود، بهعکس، از دیدن مخالف خود در انجمن شادمان میشود: "نگاه کن! کسی هم که من هیچ دوستش ندارم به این نتیجه رسیده که بیاید و در راه آزادی بیان مبارزه کند! چه خوب!"
پن جایی برای یگانگی جهانبینی و نگرش اعضای آن نیست. در پن مسلمان، مسیحی، یهودی، مارکسیست، و بیدین، همه، چه سرمایهدار و چه گدا، میتوانند گرد هم آیند و در راه آزادی بیان مبارزه کنند. پن نه جایی برای دشمنی اعضا با یکدیگر، که جایی برای دفاع اعضا از آزادی یکدیگر است.
بیرون از انجمن بگذار افراد هر طور میخواهند یکدیگر را بزنند، خونین و مالین و لتوپار کنند. اما هنگام عبور از دروازهی انجمن همه سلاحهایشان را میگذارند و وارد میشوند. اینجا همه با هم دوستیم، زیرا که اینجا همه در راه یک هدف میرزمیم، و آن آزادی بیان است – آزادی بیان برای همه: تو نیز آزاد باشی که بگویی، بنویسی، و بخوانی؛ من نیز. تو اگر خاموش شوی، اگر صدای تو را ببرند، تنها میماند صدای من. پس چه کسی صدای مرا بشنود و بسنجد؟ یادمان باشد که گفتهاند: «من سخن تو را باور ندارم، اما جانم را میدهم تا تو بتوانی سخنت را بگویی.»
پن سازمانی سیاسی نیست و اصول سازمان لنینیستی "سانترالیسم دموکراتیک" در پن نمیتواند جاری شود. گاه به ما تهمت میزنند که گروهی "ایدئولوژیک" هستیم، اما درست همان اشخاص از ما میخواهند که رفتار این یا آن عضو را زیر نظر بگیریم و دربارهی آنان داوری کنیم. اینان فراموش میکنند که بدینگونه از ما میخواهند که وحشت بزرگ ژدانوف، سرسانسورچی زمان استالین را در پن جاری کنیم.
انجمن قلم جهانی چند شاخهی ملی – جغرافیایی یا قومی – جغرافیایی دارد. در وبگاه پن از جمله اینها را میتوان یافت: هلندیزبانهای بلژیک، کاتالانها، کبهکیها، کردها (دو انجمن)، سانمیگلها، اسکاتلندیها، فرانسهزبانهای سوئیس، آلمانیزبانهای سوئیس، تایوانیها، تبتیها، و اویغورها. اینان نیز همانند انجمن ما برای حفظ و گسترش زبان مادری و ادبیات خود میکوشند. با اینهمه، پن در اصل یک حزب ملی نیز نیست.
هریک از ما اگر از انجمن قلم کشور محل اقامت خود تقاضای عضویت کنیم، ملیت ما و زبان ما هیچ اهمیتی برایشان ندارد. پن نه جایی برای نفرت ورزیدن از انسانها، ملتها، گروههای قومی، و زبانها، که جایی برای دوستی و عشق ورزیدن است. کسی که نسبت به فارس، کرد، روس، عرب، و ارمنی همچون ملت یا گروه قومی، یا به زبانهای آنان نفرت بورزد جایی در انجمن ما ندارد. اگر کسی از این گروهها بیاید و بگوید که میخواهد در سنگر ما بجنگد، ما حق نداریم او را برانیم.
پن فرهنگستان زبان نیست. اعضای انجمن قلم میتوانند پیرامون زبانشناسی و اصول نگارش پژوهشهای علمی انجام دهند، بنویسند، بحث کنند. چه خوب. اما پن نمیتواند به عنوان یک نهاد یا مرجع قواعد نگارش یا اصولی برای زبان صادر کند و از اعضا رعایت آنها را بخواهد. در انجمن قلم نمیتوان محدودیتهای زبانی ایجاد کرد. پن نمیتواند به کسی بگوید که به چه زبانی بنویسد یا ننویسد؛ نمیتواند به کسی بگوید که با الفبای عربی بنویسد یا ننویسد، یا با الفبای لاتین بنویسد یا ننویسد. پن جاییست برای دفاع از آزادی زبان و نگارش هر یک و تکتک افراد.
انجمن ما پیش از همه در راه آزادی زبان مادری خودمان و دفاع از حقوق نویسندگان و سخنورزان آذربایجان جنوبی (ایران) و یاری رساندن به آنان میکوشد. اما انجمن ما از حقوق و آزادیهای نویسندگان فارسیزبان، نویسندگان کرد، نویسندگان ارمنی، نویسندگان تالش، و نویسندگان جمهوری آذربایجان نیز دفاع میکند.
انجمن ما "خط قرمز" نیز دارد: کسی که صفت "در تبعید" را به انجمن ما تحمیل کرده رژیم جمهوری اسلامی ایران است. کسی که بر پایه اسناد موثق برای این رژیم کار کند، نمیتواند عضو انجمن ما شود.
No comments:
Post a Comment